Kan Parası Nedir? Kimler Alabilir, Nasıl Hesaplanır? 2025 Güncel

Kan parası nedir? Türk hukukunda ölüm veya ağır yaralanma sonucunda geride kalan aile üyelerinin uğradığı maddi kayıpları telafi etmeyi amaçlayan bir tazminatı anlatan halk arasında kullanılan bir terimdir. Resmi belgelerde bu tazminat destekten yoksun kalma tazminatı olarak geçer. Ölen ya da yaralanan kişinin eşi, çocukları veya anne-babası gibi aile fertleri, ölüm veya kaza neticesinde aldıkları destekten mahrum kaldıkları için kusurlu kişiden bu tazminatı talep edebilir. Bu tazminat cenaze masrafı, tedavi giderleri ile ölenin ileriye dönük kazanç kaybını kapsar.

Pratikte kan parası, mağdurların veya ölenin yakınlarının uğradıkları maddi kayıpları telafi etmek amacıyla kusurlu taraftan talep ettiği tutardır. Örneğin bir trafik kazasında veya iş kazasında bir kişi öldüğünde, geride kalan aile üyeleri kusurlu sürücü veya işveren aleyhine cenaze ve tedavi masrafları ile gelecekteki gelir kayıpları için tazminat isteyebilirler. Kasıtlı öldürme vakalarında ise mağdurun yakınları dinî ve hukuki düzenlemelerde belirlenen bedeli isteyerek sulh yoluna gidebilirler. Bu ödeme halk arasında “diyet” veya diyet parası olarak da adlandırılır.

Hukuk sistemimizde “kan parası” diye resmi bir kavram yer almaz. Ölenin yakınlarıyla olay arasında bir ceza hukuku süreci işletilse de, bu ödemeler çoğunlukla medeni hukuk kapsamında hükmedilen tazminat kalemlerinden ibarettir. Örneğin bir suç yargılamasında mağdur ailesinin affı (diyet ödemesi) ceza ertelenmesine veya indirimine yol açsa da, bu ödemeler esasen ölen kişinin desteğinden yoksun kalanlara veya yaralananın yakınlarına geçer. Özetle, kan parası günlük dilde kullanılan bir tanımdır; hukuken ise ölenin geride bıraktıklarına karşı ödenen maddi tazminattır.

Hukuki belgelerde bu ödeme genellikle “destekten yoksun kalma tazminatı” olarak geçer, ancak halk arasında kan parası ya da ölüm tazminatı olarak anılır. Kan parası kavramı yalnızca haksız fiil sonucu ölümlü veya ağır yaralanmalı olaylarda gündeme gelir; kaza veya cinayet unsurları taşımalı ve mağdurun yakınlarının maddi kaybı bulunmalıdır. Kan parası, eski Osmanlı hukukundan miras kalmış bir anlayış olup günümüzde Türk Borçlar Kanunu’nun ilgili hükümleriyle devam ettirilir. Yasada kan parasına sabit bir tutar yazmamakla birlikte, hesaplamalar olay bazında yapılır.

Bu kavramın halka anlatımı bazen yanıltıcı olabilir. Medya ve internet haberlerinde kan parası bazen basitleştirilmiş olarak anlatılır; oysa hukuki metinlerde bu tazminat “destekten yoksun kalma” başlığı altında düzenlenmiştir. Ayrıca SGK’dan veya belediyelerden alınan cenaze yardımı, ölüm aylığı gibi sosyal yardımlar kan parasından farklıdır. Kan parası, sadece kusurlu kişinin ödediği bir tazminattır; devlet yardımları kan parası içinde değerlendirilmez. Kısacası kan parası, mağdurların zararını gideren bir hak olup, bu ödemeyi devlet değil fail gerçekleştirir. Bu yönüyle toplumsal adalet duygusunu güçlendiren bir mekanizmadır.

Kan Parası Nasıl Hesaplanır?

Kan parası, ölen veya yaralanan kişinin geride bıraktığı aile bireylerinin maddi kayıplarının hesaplanmasıyla belirlenir. Genellikle şu adımlar izlenir: Öncelikle ölen ya da yaralanan kişinin sağken elde ettiği net aylık gelir tespit edilir. Ardından, kişinin geriye kalan çalışma veya yaşam süresi belirlenir (örneğin 30 yaşındaki bir kişi için genellikle 35 yıl). Son olarak ailedeki hak sahiplerine (eş, çocuk vb.) göre uygulanan katsayılar kullanılır. Uygulamada eş için genellikle 7 kat, her bir çocuk için 5 kat çarpanı tercih edilir.

Böylece destekten yoksun kalma tazminatı, “Aylık Gelir × 12 × Kalan Yıl × Çarpan” formülüyle hesaplanır. Örneğin aylık geliri 5.000 TL olan ve geriye 25 yıllık çalışma süresi kalan bir kişi için eşe ödenecek destek tazminatı: 5.000 × 12 × 25 × 7 hesaplamasıyla bulunur. Aynı hesapta her bir çocuk için 5 kat çarpan kullanılır. Örneğin iki çocuk varsa her biri için 5.000 × 12 × 25 × 5 formülü uygulanır. Bu hesaplamada cenaze ve tedavi giderleri sabit tutarlar olarak ayrıca eklenir.

Tabloda basit bir örnek verilmiştir. 3.000 TL aylık geliri olan 40 yaşındaki bir kişi için 25 yıllık kalan çalışma süresi varsayılmıştır. Bu kişiye eş için 7 kat, çocuk başına 5 kat uygulanmıştır:

Hak Sahibi	Aylık Gelir	Kalan Yıl	Çarpan	Hesaplama	Tazminat (TL)
Eşi	3.000 TL	25	7	3.000 × 12 × 25 × 7	6.300.000
Çocuk (1)	3.000 TL	22	5	3.000 × 12 × 22 × 5	3.960.000
Çocuk (2)	3.000 TL	19	5	3.000 × 12 × 19 × 5	3.420.000
Toplam	–	–	–	–	13.680.000

Bu örnekte eşe 6.300.000 TL, her bir çocuğa sırasıyla 3.960.000 TL ve 3.420.000 TL olmak üzere toplam 13.680.000 TL maddi tazminat hesaplanmıştır. Hesaplama yöntemleri mahkemeden mahkemeye değişebilse de, genellikle eş için yüksek, çocuklar için biraz daha düşük katsayılar uygulanır. Destekten yoksun kalma tazminatı hesaplanırken bazen çocuğun bakım masrafı veya ev hanımı iken gelir sağlamayan bir kişi için hayali bir ücret de göz önünde bulundurulabilir; bu mahkeme takdirine bağlıdır.

Örnekte verilen tutara cenaze masrafı eklenir. Yargıtay kararlarına göre cenaze gideri genellikle mağdurun aylık gelirinin 3-4 katı düzeyinde belirlenir. Örneğin yukarıdaki örnekte aylık 3.000 TL gelire göre cenaze masrafı yaklaşık 9.000–12.000 TL civarında olabilir. Bu sabit masraf dahil edilerek toplam tazminat tutarı kesinleşir.

Bu hesaplamalar Borçlar Kanunu’nun prensiplerine dayanır; kanunda açık formül olmamasına rağmen içtihatlar bu yaklaşımı benimser. Sonuçta kan parası, mağdurun gelecekteki gelir kaybının bugünkü karşılığı olarak belirlenir. Gerçek davalarda bu hesaplamalar, mağdurun gelir belgesi, meslek durumu ve aile yapısına göre uzman bilirkişilerce ayrıntılı şekilde yapılır. Örneğin aylık 4.000 TL geliri olan ve 30 yıl destek verecek bir kişi için eşe 10.080.000 TL, her bir çocuğa 7.200.000 TL hesaplanır (toplam 24.480.000 TL maddi tazminat). Bu maddi tazminata manevi tazminat da eklenir.

Ek olarak, ölenin bakmakla yükümlü olduğu kişilerin sayısı arttıkça toplam tazminat da yükselir. Birden fazla kişi varsa mahkeme, tazminatı eşit paylaşır veya ölenin desteği oranında dağıtabilir. Her halükârda bu hesaplamalar mağdurun finansal kaybını karşılamaya yöneliktir.

Kan Parası Alabilmek İçin Gereken Şartlar

Kan parası talep edebilmek için öncelikle ölüm veya yaralanmanın başka bir kişinin hukuka aykırı eylemiyle gerçekleşmiş olması gerekir. Bu haksız fiil kasten işlenmiş olabilir (örn. cinayet, kasten yaralama) veya taksirle oluşmuş olabilir (örn. trafik kazası, iş kazası). Normal ölüm veya doğal sebeple gerçekleşen vakalarda kan parası talebi oluşmaz. Olayın polis veya jandarma raporuyla adli mercilere bildirilmiş olması, failin kusurlu olduğunun gösterilmesi için gereklidir. Kusur tespit edilmediği takdirde tazminat talebi kabul edilmez.

Ayrıca kusurlu kişinin tespit edilebilir olması gerekir. Kusurlu şahıs bulunamazsa ya da kimliği kesin olarak anlaşılamazsa kan parası davası açılamaz. Örneğin kazadan sonra kaçan veya kaybolan sürücünün kimliği belirlenemiyorsa talep reddedilebilir. Olayın adli makamlara intikal etmiş olması ve soruşturma sürecinin başlaması esastır.

Kan parası talep edebilecek kişiler genellikle şunlardır:

• Eş ve Çocuklar: Ölen kişinin evlilik birliği içindeki eş ve küçük çocukları (veya evlat edindiği çocukları) en birinci derecedeki hak sahipleridir.
• Anne ve Baba: Vefat eden kişinin anne ve babası, kişi hayattayken onlardan destek alıyorsa tazminat talep edebilir.
• Uzun Süreli Birlikte Yaşayanlar veya Nişanlılar: Resmî nikahı olmasa da ölen kişiyle ekonomik ya da ev içi ilişkisi bulunan kişiler, destek ilişkisini kanıtlayabildikleri sürece tazminat isteyebilir.
• Diğer Destek Bağımlıları: Ölen kişinin düzenli olarak maddi yardım ettiği, örneğin bakıma muhtaç yakınları gibi kişiler, destekte kalmaya devam ettiklerini belgelemek koşuluyla talepte bulunabilir.

Hak sahiplerinin kan parası alabilmesi için, ölenin desteğinden gerçekten mahrum kaldıklarını ispat etmeleri gerekir. Bu durumda talepte bulunanların, ölenin kendilerine ne şekilde ve ne kadar destek sağladığını belgeleriyle gösterebilmeleri esastır. Eş, çocuk veya anne-baba olduklarını nüfus ve evlilik kayıtlarıyla ispat etmek, destek ilişkisini de kira sözleşmesi, faturalar veya tanık beyanıyla göstermek önemlidir.

Bazı yargı kararlarında, ikinci derece yakınlar (örneğin kardeşler) de desteğe bağımlı olduklarını kanıtlarsa tazminat alabilmiştir. Ancak genel kural, birinci derece yakınlara öncelik verilmesidir. Ödenen tazminat, ölenin aileye sağladığı geçim desteği ile sınırlıdır.

Destekten yoksun kalma tazminatına hak kazanabilmek için, destek ilişkisini koparan haksız fiil gerçeğinin ortaya çıkması zorunludur. Bu nedenle ölüm veya yaralanma olayının resmi kayıtlarla belgelenmesi ve kusurlu tarafın mahkemece tesbit edilmesi şarttır. Gereken diğer koşullardan biri de zamanında başvurmaktır: Destekten yoksun kalma tazminatı için genellikle 20 yıllık hak düşürücü süre öngörülür. Ölüm veya kaza tarihinden itibaren bu süre içinde dava açılmazsa hakkınız düşebilir.

Kan Parası Başvuru Süreci Nasıl İşler?

Kan parası talebi genellikle tarafların uzlaşma çabasıyla başlar. Olay (kaza veya suç) adli makamlara bildirildikten sonra resmi kayıtlar tutulur. Mağdur aile, kusurlu kişi veya onun sigorta şirketiyle anlaşma sağlamaya çalışabilir. Uzlaşma sağlanırsa noter onaylı bir protokol ile kan parası ödemesi yapılır ve süreç bitebilir. Taraflar anlaşamazsa veya kusurlu taraf ödeme teklif etmezse, mağdur aile kan parası (destekten yoksun kalma tazminatı) davası açar.

Dava açma aşamasında mağdurun ya da yakınlarının bir avukat aracılığıyla yetkili mahkemeye başvurması gerekir. Ölümlü vakalarda Sulh Hukuk Mahkemeleri, ağır yaralanmalarda Asliye veya İş Mahkemeleri yetkilidir. Dava dilekçesinde olayın ayrıntıları, kusur unsurları ve talep edilen tazminat kalemleri (cenaze giderleri, tedavi masrafları, gelir kaybı ve manevi tazminat) açıkça belirtilir. Bu aşamada ölüm raporları, kaza tutanakları, polis raporları gibi belgeler mahkemeye sunulur.

Mahkeme sürecinde sıklıkla bilirkişi incelemesi yapılır. Bilirkişi, mağdurun ekonomik durumunu, ölenin gelirini ve destek ilişkisini değerlendirerek rapor hazırlar. Adli tıp raporları, kaza ve iş güvenliği uzmanlarının tespitleri, tanık beyanları delil olarak değerlendirilir. Mahkeme, bu rapor ve delillere göre cenaze ve tedavi masrafları ile gelir kaybını hesaplar ve manevi tazminatı birlikte ele alır.

Dava sonucunda mahkeme, mağdurların talep ettiği tutarları onaylar veya azaltarak karar verir. Karar kesinleştiğinde (tüm temyiz yolları tamamlandığında) borçlu ve varsa sigorta şirketi ilamlı icra yoluyla uyarılır. Kan parası hükmü ilamlı hale gelince icra takibi başlatılır. İcra müdürlüğü, mahkeme kararını temel alarak borçlu veya sigorta şirketinin mal varlığına haciz koyarak tahsilat yapar. Ayrıca mahkeme kararı ile ödenen kan parası tutarı aynen yerine getirilir, yargılama giderleri ve avukatlık ücreti de karşı taraftan talep edilebilir.

Örneğin bir trafik kazasında kusurlu sürücü, iş kazasında ise işveren veya ilgili kurum davalı gösterilir. Eğer olay zorunlu trafik sigortası ya da iş kazası sigortası kapsamındaysa, sigorta şirketleri de sürece dahil olur (bkz. bir sonraki bölüm). Kan parası davası, genellikle ceza davasından bağımsız bir süreçtir. Mağdur aile, ceza davası sonucu beklemeden tazminat davasını açabilir; ceza sürecindeki gelişmeler tazminat davasına direkt etki etmez. Ceza davasında verilen karar, yargılamada bir delil olabilir ancak tazminat hesabı ayrı yapılır.

Mahkeme sürecinde yetkili mahkeme seçimi önemlidir. Ölümlü kazalarda Sulh Hukuk Mahkemeleri yetkilidir; ağır yaralanmalarda ise Asliye veya İş Mahkemeleri söz sahibi olur. Uygun mahkemeye dava açmak sürecin doğru işlemesi için gereklidir. Gerekirse süreç boyunca gerekli ara kararlar alınabilir. Alacaklı taraf, sürecin uzamaması için belgeleri eksiksiz sunmalı ve gerekirse ek delil talep etmelidir.

Sonuçta mahkeme, cenaze ve tedavi giderleri, gelir kaybı (kan parası) ile manevi tazminatı birlikte değerlendirip bir hüküm verir. Karar kesinleşince alacaklı tazminatı alır; borçlu mecburen ödeme yapar veya mal varlığına haczedilir. Kan parası davası, mağdurların destek kaybını karşılamak üzere tasarlanmış medeni bir tazminat davasıdır.

Sigorta Şirketleriyle Kan Parası Uzlaşması

Trafik kazası veya iş kazası gibi durumlarda kusurlu kişinin zorunlu veya özel sigortaları devreye girebilir. Örneğin trafik kazasında sürücü, zorunlu trafik sigortası kapsamında ölüm ve yaralanma tazminatı ödemek zorundadır. 2025 yılı itibarıyla zorunlu trafik sigortasında kişi başına ölümlü kaza ölüm tazminatı limiti yaklaşık 2.700.000 TL’dir. Sigorta şirketi bu limite kadar ödeme yapar; hükmedilen tazminat bu limiti aşarsa, aradaki fark kusurlu sürücüden ayrıca tahsil edilir.

Kasko ve diğer özel sigortalar da tazminat sürecinde önemli rol oynar. Kasko poliçesi, zarar gören aracın hasarını karşılamak üzere devreye girer; bazı kasko paketlerinde yolcu yaralanma tazminatı da olabilir. İş kazasında ise işverenin zorunlu iş kazası sigortası, iş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölen veya yaralanan işçilerin tazminatını (örneğin ölüm aylığı veya iş göremezlik ödeneği) karşılar. Bu poliçelerden ödenen tutarlar kan parası hesaplamasında mahsup edilir; yani mahkeme bu ödemeleri de dikkate alır.

Sigorta şirketleri, olaydan sonra genellikle bir inceleme başlatır ve eksper görevlendirir. Sigorta eksperi kaza raporunu, bilirkişi raporunu ve diğer belgeleri inceleyerek bir ödeme teklifi hazırlar. Bu teklif poliçe teminat limitleri ve sigorta şartları dikkate alınarak yapılır. Mağdur aile uzlaşmayı kabul ederse noter onaylı bir protokolle ödeme tamamlanır. Kabul edilmezse aile hemen mahkemeye başvurabilir.

Mahkeme sürecinde sigorta şirketi de davalı taraf olarak gösterilebilir. Mahkeme, sigorta şirketinin ödeyeceği maksimum tutarı kararına yansıtır. Örneğin bir trafik kazasında mahkeme 10 milyon TL hükmetse, sigorta şirketi 2.7 milyon TL öder; geriye kalan 7.3 milyon TL kusurlu sürücüden istenir. İş kazasında da benzer durum var: SGK’dan ve işveren sigortasından alınan ödemeler öncelikle mahsup edilir, kalan tutar borçlu aleyhine karara bağlanır.

Uzlaşma yaparken dikkat edilmesi gereken hususlar vardır. Sigorta şirketinin ilk teklifleri poliçe limitine göre düşük olabilir. Teklifi hiç acele etmeyin; tüm tazminat kalemlerini hesaba kattıklarından emin olun. Bir ödeme protokolü imzalanmadan önce belgeyi inceleyin. Eksik ödeme durumunu engellemek için her aşamada avukatınızın görüşünü alın.

İş kazalarında, SGK’dan alınan yardımlar kan parası hesaplamasına dahil edilmez. SGK’nın kaza sonrası ödemesi (ölüm aylığı, geçici iş göremezlik) kan parasından bağımsızdır. Kan parası doğrudan kusurlu işverenden veya işyeri sigortasından talep edilir. Bu nedenle SGK destekleri varsa bile, kan parası talebiniz bundan etkilenmeyecektir.

Özetle, trafik ve iş kazası gibi haksız fiil durumlarında, sigorta şirketleri genelde ödemeyi yapar ancak poliçe teminatıyla sınırlıdır. Kan parası farkı ihmal edilmemelidir. Sigorta şirketiyle yapılan ödeme anlaşmasını dikkatle inceleyin, teklifleri gerektiğinde mahkeme veya uzman desteğiyle değerlendirin.

Kan Parası ile Manevi Tazminat Arasındaki Fark

Kan parası mağdurun veya ölenin ailesine yönelik maddi tazminatı ifade eder. Bu tutar, ölenin gelecekte aileye sağlayacağı maddi desteği karşılamayı amaçlar. Manevi tazminat ise mağdurun veya yakınlarının yaşadığı manevi acı, elem ve ızdırabı karşılamak için ödenir. Kan parası hesaplaması gelir, zaman ve çarpanlara dayalı somut bir hesaplamayken, manevi tazminat tamamen mahkeme takdirine bağlıdır.

Mahkeme kararında ailenin bu iki talebi genellikle birlikte değerlendirilir. Kan parası, aileye gelecek gelir kaybını karşılamak için belirlenirken, manevi tazminat yaşamış oldukları psikolojik zararı tazmin etmeyi hedefler. Örneğin bir trafik kazasında aile, cenaze ve destek kaybı için kan parası, yaşadığı acı için manevi tazminat talep eder. Manevi tazminat için sabit bir formül yoktur; mahkeme olayın ağırlığını, failin kusur derecesini ve aile fertlerinin hissettiği ızdırabı gözetir.

Ölüm veya yaralanma olaylarında ailenin talep ettiği manevi tazminat da en az kan parası kadar önemlidir. Mahkeme, olayda birden fazla mağdur varsa her bir aile üyesine ayrı manevi tazminat ödeyebilir. Kan parası ve manevi tazminat tamamlayıcıdır; biri maddi zararları, diğeri psikolojik etkileri giderir. Aileler taleplerini eksiksiz belirterek her iki haktan da faydalanır.

Yargıtay içtihatlarına göre manevi tazminat tutarı örnek bir olayda yüz binlerce hatta milyonlarca lirayı bulabilir. Özellikle çocuk kaybı veya şiddetli ölümler gibi durumlarda daha yüksek manevi tazminat verilir. Kan parası hesaplamaları net sayılarla yapılırken, manevi tazminatı mahkeme kararının gerekçesinde belirtilen nedenler belirler.

Bu farkı özetlemek gerekirse: Kan parası destekten yoksun kalma tazminatı olarak gelire dayalı bir hesaplamaya dayanır; manevi tazminat ise acı parası olarak adlandırılan, mağdurun çektiği manevi zararının karşılığıdır. Aile, her iki talebi birlikte açmalı, maddi ve manevi tazminatın ayrı ayrı ödenmesini sağlamalıdır.

Kan parası ve manevi tazminatla ilgili hükümler farklı kanunlarda yer alır. Kan parası esas olarak Borçlar Kanunu’na dayanırken, manevi tazminat Medeni Kanun ve Borçlar Kanunu hükümlerine göre düzenlenir. Her iki talep de cebri icra kararıyla kesinleşir; ancak ihbari tazminatlar bağlamında ceza davasında da manevi tazminat kararı verilebilir.

Kan Parası Alan Kişinin SGK Durumu

Kan parası, SGK primine veya emeklilik kazancına konu olmayan bir tazminat türüdür. Dolayısıyla kan parası alan kişi bu tutar üzerinden SGK primi ödemez ve emeklilik hesabına ek prim kazancı elde etmez. Kan parası, SGK mevzuatında herhangi bir gelir veya kazanç olarak kabul edilmediğinden, emekli aylığı hesaplamasında dikkate alınmaz. Ayrıca alınan kan parası nedeniyle SGK’ya bildirim veya ek ödeme yapılması gerekmez.

Aynı şekilde kan parası, gelir vergisine de tabi değildir. Alınan tutar üzerinden vergi ödenmez, vergi beyannamesi verilirken beyan edilmesine gerek yoktur. Özetle, kan parası alan kişinin SGK kaydı, emeklilik durumu veya vergi yükümlülüğü bu ödeme nedeniyle değişmez. Kan parası tamamen mağdurun maddi kaybını telafi eden bir tazminat olduğundan, sosyal güvenlik ve vergi açısından özel bir statüsü bulunmaktadır.

Bu kapsamda, kan parası alan kişiye ek prim ödenmez ve SGK’da ek hak kazanımı sağlanmaz. Kan parası, SGK prim borçlarının kapatılmasında veya yıllık gelir raporlarında yer almaz. Kan parası ödemesi almak veya ödememek, SGK ile ilgili hak ve yükümlülükler üzerinde etkili değildir.

Dolayısıyla kan parası alan kişi, SGK bakış açısıyla normalde sigortalı ya da emekli ise bu durumuna aynen devam eder; sigortalı değilse bir kazanç elde edilmiş sayılmadığı için SGK girişine de konu olmaz. Sağlık hizmetlerinden ve diğer sosyal güvenlik haklarından bu ödeme nedeniyle hiçbir farklılık doğmaz.

Kan Parası Ödeyen Kişi Yargılanır mı?

Kan parası ödemesi failin suçunu ortadan kaldırmaz. Türkiye’de kasten öldürme veya yaralama gibi suçlar kamu davası niteliğindedir; fail diyet ödese dahi ceza soruşturması ve kovuşturması devam eder. Kan parası ödemek, mağdur ailesinin maddi hakkını teslim almasıdır; failin cezai sorumluluğu bu ödeme nedeniyle ortadan kalkmaz. Kısacası, suç işleyen kişi kan parası ödese de yargılanır ve cezası mahkemece tayin edilir.

Bazı durumlarda ödeme yapmak cezada indirim sebebi olabilir. Örneğin taksirle yaralama veya taksirle öldürme suçlarında fail kan parası ödediğinde ve mağdur aile rızasını bildirdiğinde, mahkeme cezada hafifletici unsur olarak bunu dikkate alabilir. Ceza Kanunu’nun 85. maddesinde uzlaşma halinde cezanın ertelenebileceği öngörülür. Ancak bu düzenleme failin cezasının tamamen kaldırıldığı anlamına gelmez; mağdur aile ödemeyi alsa bile fail yine yargılanır, ceza kurallara göre verilir.

Örneğin bir trafik kazasında kusurlu sürücü ödemeyi yapmış olsa bile, mahkeme olayın taksirle mi yoksa kasıtla mı gerçekleştiğine göre cezayı belirler. Kasıt varsa, diyet ödeme failin cezasını düşürmez. Taksir varsa mahkeme maddi ve manevi telafiye önem verip cezayı hafifletebilir ancak ödemeyi yapmasa da yapmasa da failin yargılanması sürer.

Sonuç olarak, kan parası ödemek mağdurların hakkını almasını sağlarken, failin suçtan kurtulmasına yol açmaz. Kan parası, hukuki olarak maddi bir tazminat; ceza hukuku bağlamında suçun varlığını ortadan kaldıran bir unsur değildir. Mahkeme, failin diyet ödemesini cezada bir hafifletici faktör olarak kullanabilir ama failin yargılanması ve ceza alması kanun gereğidir.

İslam Hukukunda Diyet ve Modern Hukukta Kan Parası

İslam hukukunda diyet kavramı, şeriat kaynaklarına göre belirlenmiş sabit bedelleri içerir. Kur’an’da, kasıtlı öldürme halinde 100 deve diyete hükmedildiği ifade edilir. Geleneksel şeriat hukukunda diyete konu değerler genellikle altın veya hayvan sayısıyla ölçülürdü. Örneğin bir erkeğin diyeti bir kadının diyetiyle aynı olmayabilir; bazı mezheplerde kadının diyeti erkeğin yarısı kabul edilmiştir. Ayrıca ölen kişinin dinine göre diyet miktarı değişebilirdi (örneğin Müslüman vs. gayrimüslim farkı).

Modern hukukta ise kan parası uygulaması tüm mağdurları din, cinsiyet veya ırk ayrımı gözetmeden eşit olarak kabul eder. Türkiye Cumhuriyeti Ceza Kanunu ve Borçlar Kanunu, diyete para cinsinden sabit tutarlar verir ve bu tutarlar periyodik olarak güncellenir. Örneğin 2025’te “1 diyet” yaklaşık 85-90 gram altın olarak belirlenmiştir. Bu eşdeğer tutar tüm ölümler için aynıdır. Böylece İslam hukukundaki farklılıklar (kadın-erkek, din farkı) modern uygulamada ortadan kalkar.

Şeriat hukukunda mağdurun aile feragat etmesi failin cezasını ortadan kaldırabilirken, modern hukukta bu durum mahkemenin takdirine bağlıdır. Türk Ceza Kanunu’nda mağdurun affı (diyet alınması) cezanın ertelenmesini sağlayabilir fakat failin tamamen cezadan muaf tutulması söz konusu değildir. Özetle İslam hukukunda diyet kavramı kişisel affa dayalı bir yaklaşımı yansıtırken, modern ceza hukukunda kan parası bir kamu hakkı olarak düzenlenir. Her iki sistemde de ailelerin tazminat talep etme hakkı bulunur, ancak yöntem ve değer farklılıkları vardır.

Sonuç olarak, İslam hukukunda diyet hayvan veya altın standardına göre sabitlenirken, modern Türk hukukunda bu değer para cinsine çevrilir ve güncel ekonomik koşullarla uyumlu hale getirilir. Örneğin şeriatte diyet için altın veya hayvan sayısı kullanılırken, günümüzde devlet her yıl altın fiyatına göre sabit para belirler ve tazminatlar bu miktar üzerinden hesaplanır.

Çocuk, Yaşlı, İşsiz Gibi Gruplar İçin Kan Parası Farklılığı

Kan parası hesaplamasında mağdurun yaşı, çalışma durumu ve ekonomik katkısı önemli rol oynar. Bir çocuk veya yaşlı kişi normal şartlarda gelir elde etmediğinden, bu kişiler için destekten yoksun kalma tazminatı genellikle hesaplanmaz. Örneğin 10 yaşındaki bir çocuğun ölümü halinde, çocuk ailesine doğrudan gelir sağlamadığından aileye düşen destek kaybı yoktur. Bu durumda aile yalnızca cenaze masrafı ve manevi tazminat talep edebilir. Benzer şekilde emekli veya işsiz bir mağdurun da sürekli geliri yoksa onun için destek kaybı hesaplanmaz; aile yalnızca masraflarını ve manevi zararını talep eder.

Öte yandan mağdurun aileye sağladığı ekonomik desteğin yüksek olması tazminatı artırır. Bir babanın eşi ve çocuklarını geçindirdiği varsayılırsa, babanın kaybı ailenin en önemli gelir kaybıdır ve kan parası buna göre yüksek hesaplanır. Çalışmayan çocuk, yaşlı veya işsiz bir kişi için kan parası düşük kalır; çünkü bu gruplar için maddi destek kaybı oluşmamıştır. Kan parası hesaplanırken çalışmayan kişi varsayılsa bile genellikle yüksek bir değer verilmez.

Örneğin aylık geliri 4.000 TL olan 50 yaşında bir işçi ev hanımı bir eşe ve bir üniversite öğrencisi çocuğa bakıyor olsun. Bu işçi öldüğünde eşe 4.000×12×20×7=6.720.000 TL, çocuğa 4.000×12×15×5=3.600.000 TL hesaplanabilir (kalan yıl sayısı örnek). Geliri olmayan ev kadını için ise destek kaybı göz ardı edileceği için yoksun kalınan destek hesabına alınmaz; bu kişiye yalnızca yardımcı veya manevi tazminat düşer.

Ayrıca mahkeme uygulamalarında resmî geliri olmayan yakınlar için bazen hayali gelir de kabul edilir. Örneğin ev hanımı bir kadın için bakım hizmetlerinin piyasa bedeliyle hayali bir gelir hesabı yapılıp tazminata eklenebilir. Ancak bu her davada görülmeyen bir uygulamadır ve yargı mensubunun takdirine bağlıdır.

Genel olarak, kan parası hesaplanırken çalışmayan çocukların veya yaşlıların destek kaybı sıfır sayılır. Bu kişilerin aileleri daha çok cenaze masrafları ve manevi tazminata yöneliktir. Kan parası, esasen çalıştığı varsayılan gelirlere dayanır; dolayısıyla geliri olmayan gruplar için bu kalem düşük çıkar.

Kan Parası Alırken Yapılan Hatalar ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Kan parası davalarında sık yapılan hatalardan biri süreyi kaçırmaktır. Destekten yoksun kalma tazminatı davalarında genellikle 20 yıllık zamanaşımı süresi vardır. Ölüm veya yaralanma tarihinden itibaren bu süre içinde dava açılmalı, aksi halde talep hak düşürücü hale gelir. Başvuru gecikince kayıp telafi edilemeyebilir.

Teklifleri hemen kabul etmek de yaygın bir hatadır. Sigorta şirketlerinin veya failin ilk yaptığı ödeme teklifleri çoğu zaman gerçek zararı karşılamaz. Bu teklifleri incelemeden, avukata danışmadan imzalamayın. Noter onaylı protokol imzalanmadan ödemeye onay vermek, sonradan daha yüksek bir hak talep etmeyi zorlaştırır.

Belge eksikliği bir diğer sıkıntıdır. Ölüm veya yaralanma tutanağı, kaza raporları, gelir belgeleri, kimlik ve nüfus kayıtları gibi evraklar mutlaka toplanmalı; ölenin desteğinde olduğunuza dair kira sözleşmesi, faturalar, banka kayıtları gibi deliller sunulmalıdır. Örneğin eşin gelirine tanık isimleri veya banka transferleri mahkemede delil olarak önemlidir. Belgeler eksikse mahkeme taleplerinizi tam anlamıyla kabul etmeyebilir.

Hak sahiplerini doğru belirlemek de çok önemlidir. Eş ve çocukları davada belirtmeyi unutmayın. Aile bireylerinin kimliklerini, evlilik veya boşanma kayıtlarını kontrol ederek kimin hak sahibi olduğunu netleştirin. Örneğin boşanmış ama bakmakta olduğu çocuklara eş yerine babanın desteğini sunan birisi varsa, hukuki yoldan belgelendirmek gerekir. Destek edilen kişileri göz ardı etmek haksızlık yaratır.

Manevi tazminatı talep etmek çoğu kişinin ihmal ettiği bir noktadır. Sadece cenaze veya tedavi masraflarını talep edip manevi zararı göz ardı etmeyin. Kanun mağdura acı parası olarak manevi tazminat hakkı tanır; bu hak kullanılmalıdır.

Dava dilekçesine dikkat edin. Hesaplamaları yanlış yazmak veya destek ilişkisini eksik anlatmak talebinizin eksik görülmesine yol açabilir. Uzlaşma veya teklif mektuplarını saklayın. Bir ödeme protokolü imzalayacaksanız koşulları iyice okuyun; bir noktada haklarınızdan feragat edilmiş olabilir. Gerekirse önceden avukatınıza kontrol ettirin.

Sigorta şirketiyle uzlaşma yaparken eleştirel olun. Eksperlerin tespit ettiği düşük tutarları kabul etmek yerine, avukatınızla birlikte gerçek zararı gösteren belgeler üzerinden taleplerinizi yapın. Sigorta tekliflerini dikkatle inceleyin; gerekirse kendi bilirkişi raporlarınızı mahkemeye sunun. Şirketler çoğunlukla minimum ödemeye razı olmak ister, bu yüzden hesaplamaları çarpanlarla birlikte kontrol edin.

Ayrıca kan parası davası sürecinde geçici tedbir kararı aldırmayı da düşünebilirsiniz. Mahkeme, dava sonuçlanana kadar failin mal varlığına tedbir koyabilir veya geçici tazminat ödenmesine karar verebilir. Bu tedbirler, davanın uzun sürmesi halinde mağdurların biraz olsun rahatlamasını sağlar.

Sosyal medya ve internet kaynaklarından yayılan yanlış bilgilere itibar etmeyin. Kan parasıyla ilgili her olay kendine özeldir; genel bilgiler bazen yanıltıcı olabilir. Bu nedenle sürecin tüm aşamalarında avukat desteği alın ve haklarınıza uygun hareket edin.

Son olarak, uzman bir avukatla çalışmanız büyük avantaj sağlar. Konuya hakim bir avukat, benzer davalarda yapılan içtihatları bilir, hesaplamalarınızı doğru yapmanıza yardımcı olur ve süreci takip eder. Böylece hakkınızı eksiksiz talep etmiş olursunuz. Kan parası davası açarken aceleci olmamak, gereken her adımı atmak mağduriyeti telafi etmede kritik öneme sahiptir.

Özetle, kan parası davasında zamanaşımı süresine uymak, teklifleri dikkatle değerlendirmek, belgeleri eksiksiz hazırlamak ve muhakkak manevi tazminatı unutmamak gerekir. Bu noktaların her birine dikkat ederek hakkınızı ararsanız kan parasından tam olarak yararlanabilirsiniz.

Sıkça Sorulan Sorular

Kan parası nedir?

Kan parası, hukuki bir terim olmamakla birlikte halk arasında ölüm veya yaralanma sonucunda aile üyelerine ödenen maddi tazminat için kullanılır. Hukuken bu, “destekten yoksun kalma tazminatı”dır. Ölenin veya yaralananın yakınları, uğradıkları maddi kayıpları gidermek için bu tazminatı kusurlu taraftan talep edebilir. Örneğin cenaze masrafı, tedavi giderleri ve gelecek kazanç kayıpları kan parası kapsamında hesaplanır.

Kan parası nasıl hesaplanır?

Hesaplama genel olarak şöyle yapılır: Önce mağdurun (veya ölenin) net aylık geliri tespit edilir. Ardından kalan çalışma süresi belirlenir. Son olarak aile bireylerine göre çarpan katsayıları uygulanır (genelde eş için 7, çocuk başına 5 gibi). Örneğin aylık 5.000 TL geliri olan ve 25 yıl çalışma süresi kalan bir kişi için eşe 5.000×12×25×7, her bir çocuğa 5.000×12×25×5 formülü uygulanır. Ortaya çıkan tutarlar toplamı aile fertlerine pay edilir. Buna cenaze ve tedavi masrafları eklenir. Bu hesaplamalar olay bazlı yapılır; mahkeme benzer örnek kararları ve destek ilişkisini dikkate alarak miktarı belirler.

Kan parası alabilmek için hangi şartlar gerekir?

Öncelikle olayın başka birinin kusuru sonucunda gerçekleşmiş olması gerekir. Trafik kazası veya iş kazası gibi haksız fiil şarttır. Ayrıca failin kusurunun adli mercilere kaydedilmiş olması gerekir. Kan parası talep edecek kişilerin ölenin desteğinde olduklarını kanıtlaması şarttır; genellikle eş, çocuk, anne-baba bu haktır. Uzun süre birlikte yaşayan veya nişanlı kişiler de destek ilişkisinin varlığını belgeleyebilir. Son olarak bu hak için olaydan itibaren genelde 20 yıllık zamanaşımı süresi içinde dava açılmalıdır.

Trafik kazasında sigorta kan parasını öder mi?

Evet. Trafik kazasında kusurlu sürücünün zorunlu trafik sigortası, ölüm veya yaralanma tazminatlarını limitleri dahilinde öder. 2025 yılında kişi başına ölüm tazminatı limiti ~2.700.000 TL’dir. Sigorta şirketi bu limite kadar ödeme yapar; hükmedilen tazminat bu limiti aşarsa aradaki fark sürücüden talep edilir. Özel kasko poliçesi varsa kusurlu sürücünün poliçesinden de ödeme alınabilir. İş kazasında ise işverenin iş kazası sigortası benzer şekilde devreye girer. SGK’dan alınan ödemeler kan parası hesaplamasına dahil edilmez.

Kan parası ile manevi tazminat arasındaki fark nedir?

Kan parası maddi zararı tazmin ederken, manevi tazminat psikolojik ve duygusal zararı tazmin eder. Kan parası, cenaze masrafı ve destek kaybı gibi somut zararları karşılar; manevi tazminat ise mağdurun çektiği acı, elem ve ıstırabı telafi etmeye yöneliktir. Her ikisi ayrı haklardır. Mağdur aile hem maddi tazminat (kan parası) hem de manevi tazminat için ayrı ayrı talepte bulunabilir. Mahkeme her iki talebi de değerlendirir.

Kan parası ödeyen kişi cezadan muaf olur mu?

Hayır. Kan parası ödemek failin cezadan kurtulmasını sağlamaz. Ödeme, mağdurun hakkını almasıdır; failin suçunu ortadan kaldırmaz. Türkiye’de kasten öldürme suçları kamu davasıdır ve mağdurun affı bile failin ceza almasını önlemez. Kan parası ödenmesi, cezada indirim sebebi olabilir ancak fail yargılanmaya devam eder. Mahkeme, ödemeyi dikkate alarak cezada hafifletici durum uygulayabilir ama fail mutlaka cezalandırılır.

 

Yukarıdaki bilgiler ışığında, kan parası kapsamlı bir şekilde ele alınmıştır. Kan parası, ölüm veya ağır yaralanma sonucunda aile fertlerinin uğradığı maddi zararları telafi etmek için ödenen bir tazminattır. Hesaplamalar mağdurun gelecekteki gelir kaybını esas alacak şekilde yapılır. Traşdaki olayda trafik sigortası ve iş kazası sigortası öncelikle ödeme yapar, ancak ödenecek kan parasının limitlerle sınırlı kalmaması durumunda kalan kısım kusurlu taraftan tahsil edilir. Kan parası ödeyen fail yine yargılanır; ödeme ceza hukuku açısından failin suçunu ortadan kaldırmaz, yalnızca mağdurun maddi hakkının yerine getirilmesini sağlar. Kan parası ve manevi tazminat ayrı haklardır; her ikisi de davada talep edilmelidir.

Bu nedenle mağdur ailelerin hukuki süreçte dikkatli olması ve uzman desteği alması önemlidir. Kan parası başvurularında tüm evrakların eksiksiz hazırlanması, sürelerin gözetilmesi ve tüm talep kalemlerinin hesaplanması gerekir. Doğru bir başvuru ve hesaplama süreci, mağdurun hak ettiği tazminatları eksiksiz almasını sağlar. Kan parası uygulaması, mağdurların haklarını korumayı amaçlayan sosyal adaletimiz açısından kritik bir mekanizmadır.